Voor mij op tafel staat dit meisje van porselein. Haar hoofddoek sluit met een strikje in de nek. Twee puntjes naast elkaar, net vleugels van een insect. Op de hoofddoek een blauw-wit patroon. Een smal lijf in een opbollende rok. Een mooie draai in het lichaam. Alsof ze geroepen wordt door iemand verderop. Ze kijkt nieuwsgierig opzij. Wie roept mij?
Wit met kleuraccenten. Een randje van het blonde haar komt net onder de hoofddoek uit. Het oranje bloesje heeft een bies langs de halsrand. De mouwen zijn opgestroopt. Werkmouwen, om goed te kunnen aanpakken. Op de rok een gouden patroon, het schort heeft een folky randje van blauw en goud.
Over de schouder een juk met aan iedere kant een mand, vol bietjes, kool en aardappelen. En een goed scherp stuk mierikswortel. Lekker bij haring en wodka.
De ene arm heeft ze over het juk geslagen, dat zorgt voor stabiliteit. De andere arm hangt ontspannen langs haar lichaam. Bij de pols knikt haar hand iets naar voren. Alsof ze met haar vingers onder de rand van het schort speelt. Zou ze verlegen zijn?
Een meisje met juk, gemaakt door Sovjet Polonne Factory. Socialistisch keramiek, waarbij iedere bevolkingsgroep vertaald werd in een porseleinen figuurtje. Het oogt liefelijk, maar is dat een weergave van de werkelijkheid? Het is eenvoudig met decoratie, een rake mix van stilering en hysterisch folklore.
Ooit stond ik met twintig mensen naast elkaar naar een enorm Sovjet-schilderij te kijken. Naast mij een Russische dame. Op het schilderij hadden alle partijbonzen een te grote kop. Dat was om hun gewichtigheid uit te drukken. Het idee is simpel: grote kop = belangrijk mens. Alle mogelijke bevolkingsgroepen van de USSR stonden als toejuichend volk op het schilderij afgebeeld. Heel cruciaal om iedereen af te beelden. Ook hier is het idee simpel: iedereen is gelijk. Behalve die jongens met hun grote kop.
De vrouw keek naar het schilderij, naar mij en sprak op hypnotiserende wijze de indrukwekkende woorden: “It’s a very bad painting. I know – I’m Russian.” Haar Russische accent galmde als een klokkenspel in mijn hoofd. Ik keek naar haar. Getoupeerd haar, een torenhoog kapsel. Schreeuwerige drukte afgezet met Swarovski en gouden tanden. Terwijl ze naar mij lachte glommen de tanden als sterren in de nacht. Ooit wilde ik ook gouden tanden. Als een hiphopper onafgebroken in een trainingspak de straat op en tanden als glanzende kometen. Maar die afslag heb ik helaas gemist.
Onderop het meisje is een stempel te zien: Made in USSR – Ukraine. De fabriek stond in Polonne in de Oekraïne. Geproduceerd rond 1960 voor de export, afgaande op de stempel. En iets in Cyrillisch schrift waar ik niets van kan maken.
Ach, kon ik maar in een schommelende truck over slecht wegdek met Jelle Brandt Corstius naar de kringloopwinkels in Rusland. Gewoon vanuit praktisch oogpunt, omdat hij Russisch spreekt. Verder geen bedoelingen. Lekker Polonne-popjes opkopen. Ook bij de mensen thuis natuurlijk. Gretig gluren in de privé-vitrine in de Russische datsja. En dan maken we er gelijk een documentaire van, dat wil ik namelijk ook heel graag. Documentaires maken.
Thuis zet ik mijn meisje met juk naast alle andere Polonne-popjes. Ik maak er een breed tableau van in mijn atelier. Wie veel heeft moet het immers breed laten hangen. Gekleed in mijn joggingpak lach ik mijn tanden bloot naar iedereen die komt kijken. What a treasury! It’s a Wonderland.